Dydd Miwsig Cymru: Tiwns Tyrbo 2024

Ers 2021, dw i wedi bod yn edrych ymlaen at gael ysgrifennu cofnod cerddorol blynyddol ar Y Ddwy Olwyn, gan olrhain rhai o'r 'tiwns tyrbo' Cymraeg gorau gafodd eu rhyddhau dros y flwyddyn a fu.

Dwi'n gwneud hynny er mwyn nodi Dydd Miwsig Cymru, sy'n disgyn eleni'r dydd Gwener sydd i ddod, sef y 9fed o Chwefror. Mae 'na ddigwyddiadau ym mhob twll a chornel i nodi'r achlysur, felly ewch da chi i wylio a chefnogi. Mi alla i argymell yr Institiwt yn Llanfair Caereinion yn ond un enghraifft, lle bydd Gŵyl Triban, Eisteddfod yr Urdd, yn cael ei chyhoeddi.

Fel ryw nodyn bach, un o fy hoff ffeithiau erbyn hyn ydy fod y gair 'miwsig' yn dyddio'n ôl ymhellach na'r gair 'cerddoriaeth' - yn ôl GPC, fe'i defnyddir ar ryw ffurf ers y 13eg ganrif, ond yng ngwaith Lewys Glyn Cothi o'r 15eg ganrif y mae'r cofnod cyntaf o'r gair 'cerddoriaeth'.

Ta waeth am hynny, dyma'r meini prawf ar

Beth yw 'tiwn tyrbo' sy'n gymwys i'r rhestr hon?

Trac sydd:

Dyma felly feini prawf sy'n cyfyngu rhywfaint ar yr ehangder o ganeuon y gallwn i ddewis a dethol ohonynt - serch hynny, mae'r doreth a'r amrywiaeth yn dyst i gryfder y sîn.

Dw i wedi dewis a dethol o restrau hir Gwobrau'r Selar eleni, ac wedi categoreiddio isod yn unol â'r categorïau hynny hefyd, sef Cân Orau, Record Fer Orau a Record Hir Orau. Dylwn i roi ymwrthodiad fan hyn 'mod i'n gweithio efo'r Selar ac wedi cael rhan yn llunio'r rhestrau.

Ewch da chi i bleidleisio - does dim ond angen creu cyfrif sy'n rhad ac am ddim ac yn cymryd namyn munudau - a hynny cyn i'r porth gau nos Fercher (7fed) am hanner nos. Cyhoeddir yr enillwyr wedyn yn ystod yr wythnos ganlynol ar wahanol raglenni Radio Cymru.

Er mwyn i chithau gael blas ar y traciau, dwi wedi creu rhestr chwarae ar ddiwedd y cyfnod.

Digon o falu awyr, ymlaen â ni - mwynhewch!

Rhestr Fer Cân Orau

Epiphany - Ble?

75rpm

CANNA - Gwcci

100rpm

Dim Arwyr - Chwalaw

92rpm

Bolmynydd - Pys Melyn

101rpm

Clawdd Eithin - Cowbois Rhos Botwnnog

87rpm

Insterstellar Hellen Keller - KIM HON

80rpm

Er diddordeb, dyma weddill y caneuon ar y rhestr fer:

Rhestr Fer Record Fer Orau

Jig-Sô - Mali Haf

Yn un o artistiaid prysuraf y sîn ers sbel bellach, dyma ail EP Mali Hâf. Oddi arni, dwi wedi dewis y trac agoriadol, sef Ailadrodd (75rpm).

Pwmpenni / Atgofion / Y Casio Gwerin / Dim Eira Dim Sioe / Gobaith Newydd - Ffos Goch

Bu'n flwyddyn brysur i Ffos Goch, sef prosiect y cerddor profiadol Stuart Estell, gan ryddhau sawl record fer, gan gynnwys Atgofion (84rpm).

Diwrnodau Haf - Dadleoli

EP cyntaf y band ifanc o Gaerdydd ydy Diwrnodau Haf, yn dilyn eu sengl Cwpan y Byd, 'Cefnogi Cymru'. Oddi ar yr EP, dwi wedi dewis fy hoff drac, Tro Cyntaf (85rpm).

Nodiadau ar Gariad a Gwleidyddiaeth - Maes Parcio

Band ifanc arall, ond y tro hwn o ardaloedd Caernarfon ac Ynys Môn. Mae eu sain nodweddiadol o roc trwm yn dod drwodd ar y gân epig sy'n cloi'r EP, Gad fi Gysgu (82rpm).

Galwad y Cewri - Moss Carpet

Yn enillydd Brwydr y Bandiau yn Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd 2023, dyma EP cyntaf Moss Carpet hefyd. Oddi arni, dwi wedi dewis y nefoedd (84rpm).

Pwy Wyt Ti? - Alis Glyn

Artist ifanc arall sydd wedi cael cryn dipyn o lwyddiant dros y flwyddyn ddiwethaf yn enwedig ydy Alis Glyn, ryddhaodd ei EP cyntaf ddiwedd 2023. Oddi arni, dwi wedi dewis Ynys (70rpm).

Golau Cyfarwydd - Moddion

EP cyntaf y grŵp Moddion ydy 'Golau Cyfarwydd', ryddhawyd nôl ym mis Awst, a'r dewis hawdd o blith y traciau oedd y teitl drac, Golau Cyfarwydd (81rpm).

Rhestr Fer Record Hir Orau

Dos Bebes - Rogue Jones

Dyma'r albwm, ail un y grŵp, ddaeth i'r brig yn y Wobr Gerddoriaeth Gymreig yn 2023. Mae sawl trac gwych arni, gan gynnwys yr un agoriadol, Triongl Dyfed (70rpm).

Lonydd Llydaw - Mered Morris

Yn gerddor profiadol arall fu'n chwarae i fandiau Meic Stevens a Sobin a'r Smaeliaid, rhyddhaodd Mered Morris 'Lonydd Llydaw' yn 2023. O blith y traciau, dwi wedi dewis Gwyfyn yn y Fflam (71rpm).

Galargan - The Gentle Good

Mae'n anarferol, efallai, gweld albwm werin yn ei gwneud hi i'r Tiwns Tyrbo, ond roedd rhaid cynnwys trac o albwm The Gentle Good, gafodd adolygiad pum seren yn The Guardian. Y trac ddewisais i ydy Set Bob (84rpm).

Yn Fyw! Galeri Caernarfon - Cowbois Rhos Botwnnog

Mi fyswn i'n gallu dewis unrhyw un o blith y traciau ar albwm byw Cowbois, ond o'u plith, fy ffefryn ar hyn o bryd ydy Gan Fy Mod I (65rpm). Mae 'na gryn edrych ymlaen at eu halbwm stiwdio newydd fydd allan yn y Gwanwyn.

A.W.D.L (Artist with Dual Language) - Mr Phormula

Mae Mr Phormula yn enw cyfarwydd ar y sîn yng Nghymru ers tro bellach. Yn 2023, rhoddodd ei fryd ar gydweithio ag artistiaid eraill i gynhyrchu albwm dwyieithog A.W.D.L. Oddi arni, dwi wedi dewis y trac agoriadol, Tir (75rpm).

Sesiynau Tŷ Potas - Mei Gwynedd

Clasuron o ganeuon Cymraeg sydd ar albwm newydd Mei Gwynedd, Sesiynau Tŷ Potas, ac mae'n teithio ledled Cymru'n perfformio a chyd-ganu caneuon megis Lleucu Llwyd (83rpm) gyda'i gynulleidfaoedd.

Pan Ddaw'r Dydd i Ben - Glain Rhys

Ail albwm Glain Rhys ydy Pan Ddaw'r Dydd i Ben, ac yn 2023 mi fues i'n ddigon ffodus o gael chwarae yn y band mewn ambell ŵyl. Y gân oedd yn cloi'r setiau bryd hynny, ac yn lot o hwyl i'w chwarae, oedd Sara (76rpm), a dyna 'newis innau hefyd.

Hafod - Bwca

Mae Steff Rees yn enw cyfarwydd iawn i ddarllenwyr Y Ddwy Olwyn, ac yntau'n arbenigwr gwadd yn trafod seiclo graean a phethau eraill ar y blog, ac hefyd yn ein digwyddiad byw yn yr Eisteddfod. Ei brosiect cerddorol yw Bwca, a dwi wedi dewis y teitl drac oddi ar yr albwm newydd, Hafod (65rpm).

Lle bu'r afon yn llifo - Tegid Rhys

Bedair blynedd ar ôl rhyddhau ei record gyntaf, dychwelodd Tegid Rhys gydag ail albwm ar Recordiau Madryn yn 2023. O blith y traciau, dwi wedi dewis un o'r senglau, sef Y freuddwyd (84rpm).

Ni a Nhw - Carwyn Ellis

Un arall o artistiaid toreithiog y sîn ydy Carwyn Ellis, a ddiwedd y flwyddyn mi ryddhaodd o albwm solo oedd yn gasgliad o rai o'r caneuon y bu'n canu gyda'r grŵpiau Bendith, Rio 18 a Colorama er enghraifft. Y trac ola dwi wedi'i ddewis, sef ailgymysgiad Begin o Hapus? (78rpm).

Dollar Lizzard Money Zombie - HMS Morris

Grŵp sy'n brysur bwrw'u plwyf ar y sîn roc yng Nghymru a thu hwnt ydy HMS Morris a'u ffryntman Heledd Watkins. O'u halbwm dwyieithog newydd, dwi wedi dewis y trac 110 (76rpm).

Baiaia! - Gai Toms

Artist toreithiog, prysur arall o Stiniog ydy Gai Toms, ac erbyn yr Eisteddfod yn Llŷn ac Eifionydd, roedd 'na albwm newydd ganddo i'w gynnig. O blith y traciau, dwi wedi dewis Chwedlau yn y fflachlwch (72rpm).

Dienw - Dienw

Enw gweddol newydd i'r sîn ydy Dienw, sydd wedi bod yn rhyddhau senglau nawr ac yn y man ers rhai blynyddoedd bellach. Glaniodd eu halbwm cyntaf yn 2023, ac un o'r senglau oedd fy newis i, sef Targed (70rpm).

Uwch Dros y Pysgod - Dafydd Owain

Record arall oedd yn uchel ar fy rhestr ffefrynnau yn 2023 am ei synau ac awyrgylch breuddwydiol, gan artist profiadol arall o fandiau fel Palenco a Sen Segur. Anodd dewis un trac oddi arni, afraid dweud, felly dwi wedi dewis un o'r senglau, sef Llongyfarchiadau Mawr (71rpm).

Mewn Cof - Awst

Prosiect unigol y cerddor Cynyr Hamer ydy Awst, a Mewn Cof ydy ei ail albwm i ddilyn 'Haul / Lloer' ryddhawyd yn 2022. O blith y traciau, dwi wedi dewis Y Cof (82rpm).

Tara Bandito - Tara Bandito

Y sengl fwyaf poblogaidd, mae'n debyg, oddi ar albwm newydd yr unigryw Tara Bandito, fyddai Croeso i Gymru (81rpm), ac felly'n ddewis hawdd o blith y traciau ar yr albwm.

Caneuon Tyn yr Hendy - Meinir Gwilym

Artist prysur arall ar y sîn yn gigio a chyfansoddi'n unigol ac fel rhan o grŵp Pedair. Dwi'n ffàn mawr o'r albwm newydd, yn enwedig wrth redeg, a hawdd tynnu paralel â byd y tiwns tyrbo, a dwi wedi dewis y trac sy'n cloi'r casgliad, sef Goriad (70rpm).

Hefyd ar y rhestr fer, ond sydd efallai'n 'rhy' werinol i fod yn diwns tyrbo, mae albwms gan ddwy arall o'r grŵp Pedair: Hen Ganeuon Newydd gan Gwenan Gibbard a Tocyn unffordd i lawenydd gan Twm Morus a Gwyneth Glyn

Mmm Beanz - Pasta Hull

Mae Pasta Hull wedi bod yn enw cyfarwydd ar y sîn ers rhai blynyddoedd, a dyma drydedd albwm y band. O blith y traciau arni, dwi wedi dewis Tyddyn DUB (76rpm).

Sŵn o'r Stafell Arall - Hyll

Enw cyfarwydd arall i'r sîn ers sbel ydy Hyll, ond eu halbwm cyntaf laniodd yn 2023. Dwi wedi dewis y sengl oddi arni, sef Hanner Marathon (62rpm).

Planedau Gwyrdd - Hippies vs Ghosts

Prosiect unigol y cerddor Owain Ginsberg ydy Hippies vs Ghosts, a dyma'r ail albwm o'i gasgliad, sy'n dod wyth mlynedd wedi'r cyntaf. Oddi arni, dwi wedi dewis Wrth y Môr (80rpm).

Llond Llaw - Los Blancos

Ail albwm y band slacker Los Blancos oedd Llond Llaw, sydd i 'nghlustiau i yn debycach i naws eu halbwm cyntaf, Sbwriel Gwyn, na'r cynnyrch mwy diweddar ar yr EP, Casgliad o Ganeuon Traddodiadol Cymraeg. O blith y traciau, dwi wedi dewis Ymhelaethu (89rpm).

Dim Dwywaith - Mellt

Band profiadol arall ryddhaodd ail albwm yn 2023 oedd Mellt, ac mi gawson nhw gryn dipyn o hwyl yn perfformio ledled Cymru i'w lansio. Oddi arni, dwi wedi dewis y sengl, Ceisio (64rpm).

Kim Hon - Kim Hon

Mae Kim Hon wedi tyfu'n fand poblogaidd dros gyfnod o rai blynyddoedd, a'u ffryntman egnïol, yr actor Iwan Fôn yn arwain y cwbl. Cân brotest i ryw raddau ydy Mr English (74rpm), sy'n dod oddi ar albwm cyntaf y band ryddhawyd yn 2023.

Rhywle Pell - Achlysurol

Albwm cyntaf arall gan griw o gerddorion talentog a phrofiadol laniodd yn 2023. Mae'n gasgliad gwych o ganeuon, ac mi wnes i fwynhau eu gweld yn fyw yn ddiweddar hefyd. O'u plith, y dewis oedd Golau Gwyrdd (92rpm).

Gig Cymreig - Crinc

Prosiect cerddorol Llyr Alun ydy Crinc, a'i albwm cyntaf ydy Gig Cymreig ryddhawyd yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. O blith y traciau, mi wnes i ddewis PPC (99rpm).

Misses - Mr

Cerddor profiadol dros ben sef Mark Roberts Y Cyrff, sydd yn brysur iawn gyda'i brosiect unigol ers rhai blynyddoedd bellach. Dyma bumed albwm y prosiect, ac oddi arni, dwi wedi dewis Dwi Ddim yn Nabod Chdi Dim Mwy (94rpm).

Un arall...

Wel, doeddwn i ddim yn mynd i ildio i'r temtasiwn o gynnwys cân gan fy mand i nag o'n! Yn enwedig pan o'n i'n gwybod yn union beth oedd yr rpm heb orfod edrych ar-lein... Gobeithio y byddwn i'n gymwys ar gyfer y categori Artist Newydd neu un o'r lleill flwyddyn nesaf.

Llwybrau - Mynadd

90rpm

Felly dyna ni, gwerth blwyddyn arall o diwns tyrbo i lenwi'n rhestrau chwarae. Cofiwch bleidleisio ar wefan Y Selar - selar.cymru/gwobrau/pleidlais a hynny cyn nos Fercher.

Dyma restr chwarae 2024:

Tan y tro nesa!