Mae’n anodd crynhoi mawredd y Tour de France mewn geiriau. Pinacl y calendr seiclo, lle mae seiclwyr gorau’r byd yn dod ynghyd i gystadlu, lle mae’r gwobrau’n fwy nag unrhyw le arall. Mae llygaid y byd ar y Tour de France, y digwyddiad chwaraeon blynyddol mwyaf yn y byd. Cenhedloedd y byd yn dod ynghyd, a phlethwaith lliwgar o feics, seiclwyr, cefnogwyr gwyllt a brwdfrydig, diwylliant, angerdd, iaith, mynyddoedd a dyffrynoedd, dringfeydd a gwastadeddau. Hynny oll wedi’i gywasgu i dair wythnos.
Does dim byd tebyg iddo’n bod. Mae’r holl beth yn sioe fawr, sy’n gallu teimlo dros ben llestri. Ond eto, rydym ni’n dal i’w garu. Yn methu â thynnu’n llygaid oddi wrtho. A thirwedd a diwylliant Ffrainc yn gefnlen i’r cyfan, yn gefnlen i’r ddrama sy’n deillio o gystadlu brwd ymysg seiclwyr gorau’r byd.
Mae’n apelio at bawb; boed ichi wylio rasio beics bob wythnos, neu unwaith y flwyddyn pan ddaw’r Tour. Mae’n nefoedd i bobl sy’n ymddiddori ym mhob tro o’r pedalau, neu i rai sy’n dymuno bod yn rhan o road trip rownd Ffrainc o’r lolfa.
Dyna’r gobaith o’r rhagolwg hwn hefyd, y prif ragolwg yr ydw i’n ei ysgrifennu cyn y Tour de France bob blwyddyn - apelio at bawb. Y gallwch chi siwper-ffans seiclo ei fwynhau, ac y gallwch chi sy’n ymddiddori’n fwy yn y tirwedd a’r diwylliant ei fwynhau.
Mae’n bwrpasol fanwl ac estynedig, ac mi fyddai ‘falle’n syniad pigo ‘nôl a mlaen ato o’r herwydd. Mi fydd ‘na ragolwg mwy cryno gen i’n cael ei gyhoeddi yng Nghylchgrawn Golwg ddydd Iau yma, felly mynnwch gopi, a bydd darn gwahanol Tour-aidd gen i ar wefan BBC Cymru Fyw ryw ben wythnos yma hefyd.
Ond yn y cyfamser, on y va, ymlaen â ni efo’r rhagolwg.
Cynnwys:
Yr holl wybodaeth yn gywir pan gyhoeddwyd y darn.
Y Cwrs
Bydd cwrs y Tour de France eleni yn apelio at y rhai sy’n hoff o’r traddodiadol. Mae’n ‘gylchdaith’ glocwedd draddodiadol, gan ddechrau’n y Gogledd Ddwyrain, cyrraedd yr Alpau erbyn diwedd yr wythnos gyntaf a chloi yn y Pyrénées yn y drydedd wythnos. Yn ogystal, mae llawer o’r daith yn dilyn taith resymegol, gan orffen mewn tref ar un cymal, a dechrau yno’r diwrnod canlynol. Does dim gormod o hedfan neu deithiau bws hir i’r reidwyr, sy’n golygu bod cymalau trosglwyddo hirion a gwastad ganol-wythnos, lle bydd angen i ni gyd frwydro yn erbyn siesta.
Mae route eleni fymryn yn wahanol i’r blynyddoedd diwethaf. Mae ‘na brinder rhyfeddol o gymalau gwibio go iawn, dim llawer o arbrofi’n y mynyddoedd gan lynu at y dringfeydd enwog, a digonedd o gilometrau yn erbyn y cloc i ffafrio’r arbenigwyr.
Bydd Grand Départ y Tour eleni yn Nenmarc, cenedl sydd â chysylltiad agos â’r ddwy olwyn ac yn enghraifft arall o genedl fychan (poblogaeth o ryw 5.5 miliwn) yn ‘gor-gyflawni’ yng nghyd-destun y gamp broffesiynol hefyd, yn enwedig mewn blynyddoedd diweddar. Byddwn ni’n cymryd golwg fanylach ar gysylltiad Denmarc â byd y beic yng nghofnod wythnos nesaf. Ta waeth am hynny, yn y brifddinas København (Copenhague ar fapiau’r Tour) y bydd y ras yn dechrau, a hynny gyda ras yn erbyn y cloc 13.2km ddydd Gwener. Er nid yn swyddogol yn cael ei galw’n prologue, fel y byddai wedi bod bob blwyddyn rhwng 1967 a 2007, mae’n cymryd ysbrydoliaeth o’r syniad hwnnw ac yn cynnig cyfle i bob reidiwr gael ei gyflwyno o flaen llygaid y byd ar ddechrau’r ras dair wythnos. Ac er nad yw’n ddigon hir i wneud gwahaniaeth mawr, bydd yn rhoi’r cyfle i ni gael argraff ar gyflwr y ffefrynnau. Bydd y reidwyr yn mentro i ynys Sjælland ar gyfer rhan helaeth cymal 2, ond yn dychwelyd i’r prif dir ar gyfer y diweddglo yn Nyborg, ddylai fod yn wib glwstwr. Mae hyn yn golygu reidio dros y môr ar bont hir y Grand Belt, ac yn naturiol mi all y gwyntoedd beri helbul, a bydd angen i’r ffefrynnau fod yn wyliadwrus. Mi ddylai cymal 3 yn rhanbarth ddeheuol y wlad fod yn rhwyddach, wrth i’r ffling fyrhoedlog ddod i ben, ac ar ei ôl ddiwrnod gorffwys cynta’r ras.
Diwrnod arall i’r gwibwyr ddylai wynebu’r peloton ar gymal 4 rhwng Dunkerque a Calais, ond mae’n cynnwys chwech o ddringfeydd categori 4 yn ardaloedd gorllewin Fflandrys a’r Boulonnais. Mae’r olaf o’r rheiny’n dod fymryn dros 10km o’r diwedd, gyda graddiant o 7.5% am 900m, ac felly gallai fod yn anodd i dimau’r gwibwyr gadw rheolaeth ar ambell ymosodwr manteisgar. Dyna ddiwedd cyfleoedd gwirioneddol y gwibwyr yn yr wythnos gyntaf, sydd fymryn yn groes i batrymau rhediadau diweddar. Mae cymal 5 yn ddiwrnod i edrych ymlaen ato, wrth i’r reidwyr fentro dros grynfeini neu goblau gogledd ddwyrain Ffrainc mewn taith fydd yn gofyn am wytnwch, am sgiliau trin beic ac am ganolbwyntio drwyddi draw. Gallai fod yn ddiwrnod hunllefus i rai o’r ffefrynnau, a’u gobeithion o herio’n dod i ben, ond yn gyfle i fanteisio o safbwynt y rhai ohonynt sydd wedi ymgyfarwyddo â nodweddion beichus heolydd yr ardal. Cymal bryniog sy’n dilyn ar cymal 6, gan dreulio’r 70km cyntaf yng Ngwlad Belg wedi iddynt ddechrau yn Binche, cyn taclo bryniau’r Ardennes ar eu taith i ddiweddglo allt yn Longwy yn rhanbarth Meurthe-et-Moselle.
Daw cymal mynyddig cyntaf y ras ar cymal 7, gan aros yn y gogledd ddwyrain ac ym mryniau a mynyddoedd Vosges ar eu taith i ddiweddglo copa cynta’r ras, yn La Planche des Belles Filles. Yn ddringfa boblogaidd mewn blynyddoedd diweddar, daw â her o 7km ar 8.7%. Yma collodd Geraint Thomas a Primož Roglič eu crysau melyn, yn 2017 a 2020 yn ôl eu trefn, ac yma coronwyd talent ifanc diweddaraf seiclo, Tadej Pogačar, am y tro cyntaf. Ni ddylai wneud gormod o wahaniaeth yng nghyd-destun y ras yn ei chyfanrwydd, ond eto bydd yn rhoi darlun gwell i ni o gyflwr y ffefrynnau a’r hierarchaeth o bosib. Wedi hynny, bydd cymal 7 yn cychwyn yn Dole (na, nid y pentref tu allan i Aberystwyth) cyn nadreddu drwy fryniau - nid mynyddoedd - y Jura, ac yna holi-a-ci-ci i mewn i’r Swistir. Nid yw’n gymal wedi’i ddylunio ar gyfer y dringwyr, ond yn hytrach ar gyfer y puncheurs, reidwyr fel Wout van Aert, fydd yn awyddus i ddangos eu doniau ar y ddringfa i’r diweddglo yn Lausanne ar lan Lac Léman. I gloi’r wythnos gyntaf, bydd cymal 9 yn arwain y peloton ar gylchdaith drwy’r Fribourg a’r Vaud cyn croesi’n ôl i Ffrainc ac i Haute-Savoie. I gyfeiriad yr Alpau y byddent yn teithio, a dim ond blas o’r hyn sydd i ddod y cawn ni. Copa’r ddringfa gategoredig olaf yn dod llai na 10km o’r terfyn, gyda disgyniad byr cyn dringfa fer yn dilyn. Tamaid i aros pryd, a dybiwn i y bydd yn rhaid aros tan yr ail wythnos yn yr Alpau i weld rasio tanllyd go iawn.
Cymal bryniog, nid mynyddig er ein bod yng nghalon yr Alpau yn yr Haute-Savoie, ar gymal 10 rhwng Morzine a Megève, fydd yn gorffen ar ddringfa hir heb fod rhy heriol (19km ar 4%); dringfa sydd heb wir lwyfan ymosod i’r dringwyr cryf. Ond bydd newid gêr sylweddol ar gymal 11 wrth i’r bryniau cymharol droi’n fynyddoedd mawrion a bygythiol. Wedi’r dechrau yn Albertville yn Savoie, daw’r ddringfa gyntaf wedi ryw 50km a hynny i’r Lacets de Montvernier. ‘Lacets’ yn debyg i’r gair Saesneg am garau esgidiau, ac yn wir, mae’n werth i chi gŵglo’r ddringfa hon, sy’n llwyddo i bacio 17 o droeon pedol mewn 2.5km. Boncyrs. Dechreubryd yn unig yw hynny, fodd bynnag, ar gyfer dringfeydd mwy yn yr Hautes-Alpes. O gyrchfan boblogaidd Saint Jean de Maurienne, ymlaen fydd y peloton yn dringo i’r Col du Galibier, 2,642m uwch lefel y môr (y cyntaf i’r brig yn teilyngu Prix Henri Desgrange, gan mai dyma gopa ucha’r Tour eleni) via’r Col du Télégraphe. Dringfa gategori 1 ar y ffordd i ddringfa hors categorie, a dyw’r dydd ddim drosodd wedyn chwaith. Bydd y diweddglo copa i Col du Granon (2,413m uwch lefel y môr) yn ddringfa 11.3km ar 9.2%. Diwrnod mwyaf heriol y ras hyd yn hyn, ac mi fydd hi’n sicr yn chwalu’r dosbarthiad cyffredinol yn rhacs. Un o gymalau pwysica’r Tour eleni, heb os.
Les Lacets de Montvernier
Does dim newid ‘lawr gêr y diwrnod canlynol chwaith, wrth i’r reidwyr ddechrau yn Briançon ar droed y Granon. Mi fydden nhw’n mynd yn ôl dros y Galibier i’r cyfeiriad gwrthwyneb i gymal 11, cyn troi i’r chwith i gyfeiriad y Col de la Croix de Fer, un arall o hoelion wyth y Tour de France. Yr ail ddringfa HC o dri ar y cymal hwn, gan groesi’r ffîn i Isère ar gyfer y drydedd a diweddglo copa pwysig arall. Bydd hynny i Alpe d’Huez, un o’r dringfeydd mwyaf ohonyn nhw i gyd. Mae’r route yn gopi union o gymal 18 y Tour ym 1986, pan fu i Bernard Hinault a Greg LeMond fynd benben. Y Tour hwnnw sy’n cael ei gloriannu yng nghyfrol arbennig y diweddar Richard Moore, ‘Slaying the Badger’. Bydd angen saib i gymryd anadl arnom ni ‘gyd wedi’r deuddydd tanllyd, gyda thriawd o gymalau fydd yn pontio o’r de ddwyrain i’r de orllewin. Dylen ni gael gwib glwstwr yn Saint-Étienne ar gymal 13, wedi i’r peloton groesi o Isère i Rhône. Dilyn y Loire wnaent ar gymal 14; cymal sy’n fwy heriol a bryniog ei naws, gyda’r ddringfa 3km ar 10% yn agos at ddiwedd y dydd yn sicr o gynnig rasio cyffrous. I gloi’r ail wythnos, bydd y reidwyr yn teithio o Rodez i dref hanesyddol a thrawiadol Carcasonne, lle mae disgwyl gwib glwstwr ar ddiwedd cymal wedi’u ddylunio ar gyfer y gwŷr cyflym.
Bydd y drydedd wythnos yn dechrau gyda chymal fydd yn cynhesu’r reidwyr am gymalau canlynol mwy heriol, yn hytrach na chwyldroi’r dosbarthiad cyffredinol ynddo’i hun. Wedi dweud hynny, mae pâr o ddringfeydd categori 1 digon difyr yr olwg yn y 60km olaf yn ardal yr Ariège. Dau gymal hynod arwyddocäol ddylai ddilyn yn yr Hautes-Pyrénées. Bydd y cyntaf ohonynt yn gymal cymharol fyr, 129km, rhwng Saint-Gaudens a chopa’r Peyragudes (dringfa 8km ar 8%). Rhyngddyn nhw, daw’r Col d’Aspin, Hourquette d’Anzican a Col de Val Louron-Azet. Ond y cymal pwysicaf ohonynt fydd cymal 18 yn dechrau yn nref Gristionogol enwog Lourdes. Wedi ysbaid yn y Pyrénées-Atlantiques yn diweddu ar gopa dringfa HC Col d’Aubisque, byddent yn dychwelyd i’r Hautes Pyrénées ar gyfer dringfa lai adnabyddus y Col de Spandelles (cat 1), ystyrir yn un o ddringfeydd tawelach ardal boblogaidd sy’n llawn o ddringfeydd. Daw diweddglo copa ola’r ras ar ddringfa enwog yr Hautacam, dringfa HC 13.6km ar 8%, lle bydd cyfle ola’r dringwyr pur i wneud gwahaniaeth sylweddol.
Teithio i’r gogledd, i ffwrdd o’r Pyrénées, wnaent ar gymal 19; cymal ddylai orffen mewn gwib glwstwr yn Cahors yn ardal y Lot, enwir ar ôl yr afon o’r un enw, sy’n rhan o ranbarth yr Occitanie. Yma fydd cartref cymal 20 hefyd, fydd yn berffaith ar gyfer arbenigwyr pur yn y ras yn erbyn y cloc. 40.7km digon gwastad, er ei fod fymryn yn dechnegol o ran corneli ac ati, ond mi ddylai hwn fod yn gyfle perffaith i ennill amser o safbwynt rhai o’r ffefrynnau. Y cymal prosesiwn arferol fydd yn cloi’r cyfan ar y Champs-Élysées, gan rannu’r llwyfan gyda chymal agoriadol y Tour de France Femmes. Bydd rhagolwg manwl o’r ras hanesyddol honno i’w gael ar y blog wythnos o flaen llaw.
Bydd angen i fuddugwr Tour de France 2022 fod yn ddringwr cryf sydd â gallu’n erbyn y cloc, tîm cryf i osgoi colledion amser ar gymalau lle gall y gwynt chwythu, a hyblygrwydd ar gymalau bryniog a’r cymal coblog ‘na’n yr wythnos gyntaf.
Y Ffefrynnau
Yn wahanol i fy arferiad o restru nifer fawr iawn o reidwyr yn y rhan hon o’r gofnod er mwyn sicrhau nad ydw i wedi hepgor neb, dw i wedi penderfynu bod yn glinigol a rhoi fy mhen ar y bloc. Mewn gwirionedd, mae’r math o naratif sydd i’w ddisgwyl yn esgor ar hynny; mae gennym ni un ffefryn clir gydag haenau oddi tano sydd, fwy na thebyg, yn mynd i dargedu podiwm neu ddeg uchaf ar y gorau. Nid fod Pogačar wedi ennill y Tour yn barod, ond mewn difri calon does dim angen gwastraffu amser yn trafod reidwyr sydd â chyfle ymylol o gyrraedd y deg uchaf. Ond mi ddown ni atyn nhw fel ‘reidwyr i’w gwylio’ maes o law.
Eto, yn wahanol i’r arfer, dw i ddim am edrych ar bob reidiwr yn unigol, fel petai, ond yn hytrach ar y gwahanol baratoadau, sydd yn cynnig syniad da o’u cyflwr a phwy y dylem eu hystyried yn ‘ffefrynnau’ ar gyfer y Tour eleni.
Fel sy’n cael ei adrodd yn erthygl ddiweddar CyclingTips, ‘Are the [...] contenders avoiding each other?’, mae’r prif ffefrynnau wedi mynd i fannau gwahanol ar gyfer eu paratoadau. Aeth Tadej Pogačar i’r Tour of Slovenia, aeth Jumbo-Visma â Primož Roglič a Jonas Vingegaard i’r Critérium du Dauphiné, ac mi aeth Ineos â’u harweinwyr i’r Tour de Suisse. Am ba reswm? Bwriad Pogačar fyddai ceisio codi ei broffil a’i boblogrwydd ymysg cefnogwyr ei famwlad. Daeth y Dauphiné i ben bythefnos yn ôl i heddiw (felly tair wythnos cyn y Tour), ac felly mae Jumbo wedi rhoi’r cyfle iddyn nhw’u hunain fireinio eu paratoadau a dysgu o’u profiadau yno. Ydy Ineos ofn y Slofeniaid? Ofn cael eu curo, a chael ergyd seicolegol boenus ar drothwy’r Tour heb ddigon o amser i newid yn sylweddol?
Gadewch i ni gymryd golwg fanylach, â ninnau’n gwybod i sicrwydd beth yw cyflwr y rhain wedi’r mis diwethaf o rasio.
Mi ddechreuwn ni’n y man amlwg, gyda Tadej Pogačar a’r Tour of Slovenia. Yn ôl y disgwyl, yn absenoldeb unrhyw gystadleuwyr o safon uchel, mi racsodd o’r ras. 12 eiliad o flaen ei gyd-reidiwr UAE, Rafał Majka, a dros 2 funud a hanner o flaen y sawl yn y trydydd safle, a’r ddau ohonynt yn cipio dau gymal yr un (oedd unwaith yn cynnwys rock, paper, scissors i bennu pa un fyddai’n ennill). Gydag unrhyw un arall, mi fyswn i’n cwestiynu os ydy o wedi cael digon o rasio safonol yn erbyn cystadleuwyr gwirioneddol cyn y ras. Ond Tadej Pogačar ydy o, reidiwr a thalent unwaith-mewn-cenhedlaeth.
Ym mis Chwefror a Mawrth, enillodd o ddwy ras wythnos - taith yr EAU a Tirreno-Adriatico - ac wedi hynny bu’n gweithio ar ei gyflawnder, gan fentro i goblau Gwlad Belg. Yno, magodd brofiad fydd yn hynod werthfawr ar gyfer y pumed cymal hollbwysig, ac mi gawson ninnau fel gwylwyr weld agweddau gwahanol i’w gymeriad. Yn De Ronde van Vlaanderen, roedd yn y detholiad olaf o bedwar, ond wedi iddo wneud camgymeriad eithaf elfennol, dangosodd fflach o ddicter mewn moment braidd yn ymfflamychol. Ond, mae gan bob arwr gwerth ei halen ei wendid a ffaeledd, ac yn wir, dyna’r tro cyntaf i ni weld unrhyw beth o’r fath ganddo. Rydym ni wedi arfer ei weld yn gwireddu’r ‘ddelfryd arwrol’ y canwyd amdano mewn barddoniaeth Gymraeg yn y chweched ganrif (randym, sori). Dwy rinwedd bwysig i arwr, yn nhyb y beirdd bryd hynny, fyddai dewrder a haelioni. Y dewrder yn amlwg gan Pogačar - yn enwedig os y gwnawn ni ddwyn i gof ei ymosodiad hurt ar gymal 8 i Grand-Bornand llynedd pan enillodd dros dri munud ar y grwp o ffefrynnau. A haelioni, mae’n debyg, wrth wario’i enillion o’r Tour llynedd ar Vespa melyn - wedi’w harwyddo - i bob aelod o’r tîm (ffynhonnell: cylchgrawn Stelvio).
Does dim ond angen meddwl am eiriau anghrediniol aelodau tîm Jumbo yn y cymal REC i La Planche des Belles Filles yn 2020 recordwyd yn y rhaglen ddogfen Code Geel - ‘dyw e ddim yn bosib’, ‘mae’n fyd gwahanol’ - i werthfawrogi talent y Slofeniad hwn. Dyna agorodd y drws i benbleth fwya’r byd, mae’n debyg - sut i’w guro fo.
Symudwn ymlaen i’r Critérium du Dauphiné, a chyn mynd dim pellach, dyma’r canlyniad i roi cyd-destun i chi:
Primož Roglič (Jumbo Visma)
Jonas Vingegaard (Jumbo Visma) +40 eiliad
Ben O’Connor (AG2R Citroen) +1 munud, 41 eiliad
Damiano Caruso (Bahrain Victorious) +2 funud, 33 eiliad
Jack Haig (Bahrain Victorious) +3 munud, 13 eiliad
Pâr Jumbo-Visma, Roglič a Vingegaard, yn fy marn i, yw’r bygythiad mwyaf i Pogačar. Mi’r oedden nhw ben ag ysgwyddau uwchben pawb arall yn y Dauphiné, fel sy’n amlwg o’r canlyniad, ar y cymalau dringo ac ar y dosbarthiad cyffredinol. Y gwahaniaeth rhwng y ddau ohonyn nhw oedd y ras yn erbyn y cloc, gyda Roglič hanner munud yn gynt na Vingegaard, a chymal 7 lle’r oedd Roglič 12 eiliad o flaen y gwr o Ddenmarc. Ond, ar y cymal olaf, pan ymosodon nhw fel deuawd, mi’r oedd hi’n ymddangos fel taw Vingegaard oedd y cryfaf, ac yntau’n cael awgrym o fymryn o fwlch dros y Slofeniad ar un adeg. O ran gweddill y tymor, mae’r ddau wedi cael dechrau gwych, ond eto heb gynhyrchu dim byd sy’n tynnu sylw’n arbennig chwaith. Mi orffennodd Vingegaard yn ail tu ôl i Pogačar yn Tirreno, tra i Roglič roi bwganod y gorffennol o’r neilltu i ennill Paris-Nice. Mae’r rhain yn ganlyniadau clodwiw iawn; yn ymhlygu mai nhw yw cystadleuwyr mawr Pogačar, ond eto ddim yn argyhoeddi fod ganddyn nhw’r cryfder i’w ddisodli.
O ran arweinyddiaeth y tîm, dwi’n credu y bydd yn rhaid iddyn nhw ei rannu. Allan nhw ddim fforddio blaenoriaethu un dros y llall, gan fod eu safon nhw’n eithaf agos â dweud y gwir. Roglič yw’r cryfaf yn erbyn y cloc, ac mae’r ddau wedi llwyddo i ollwng Pogačar ar ddringfeydd yn y ddau Tour diwethaf (Roglič ar Col de la Loze yn 2020 a Vinegaard ar Ventoux yn 2021). Maen nhw hefyd yn meddu ar y tîm cryfaf, a hwnnw’n cynnwys super-duper domestiques - Steven Kruijswijk, oedd yn aruthrol yn y Dauphiné, a Sepp Kuss yn sefyll allan. Wedi dweud hynny, mae rhywfaint o farc cwestiwn ynghylch eu gallu ar y coblau, ond o ystyried y ras yn ei chyfanrwydd, nid dyna’r cymal pwysicaf o bellffordd.
O ran gweddill pump uchaf y Dauphiné, gan nad oes diben trafod unrhyw rai orffennodd yn is na hynny, mae Ben O’Connor eto wedi profi ei allu fel dringwr ac fel reidiwr dosbarthiad cyffredinol. Er na ddaeth o mor agos â hynny at y ddeuawd o Jumbo, roedd o’n gyfforddus o flaen y gweddill. Mae wedi amseru ei gynnydd yn dda eleni, ac yntau fel petai’n dynesu at frig ei allu mewn pryd ar gyfer y Tour, a thrwy hynny’n rhoi siawns dda iddo adeiladu ar y 4ydd gafodd yma llynedd. O ran pâr Bahrain-Victorious, Caruso a Haig, wedyn, mae’n glir nad ydy rhain yn fygythiadau mawr o bellffordd i’r podiwm. Y naill heb wir adeiladu ar yr 2il gwych gafodd yn y Giro, a’r llall heb wir ddangos unrhyw fflach eleni gyda deg uchaf hwnt ac yma.
Symudwn ymlaen felly at y Tour de Suisse, sydd wedi ennyn cryn dipyn o sylw yn y cyfryngau ehangach, ond yn fwy na dim y rhai Cymreig. Wedi i Stevie Williams gipio’r crys melyn ar y diwrnod cyntaf, trodd y sylw at Geraint Thomas - a hynny i gyd yng nghanol ton annisgwyl o Covid, olygodd na wnaeth 78 - ie, 78 - o reidwyr orffen, sy’n gyfran anferth o’r peloton. Dyma’r podiwm:
Geraint Thomas (Ineos)
Sergio Higuita (Bora-Hansgrohe) +1’12 - ddim yn mynd i’r Tour
Jakob Fuglsang (Israel-Premier Tech) +1’16
Beth, felly, am obeithion yr hen Geraint? Roedd hi’n sicr yn fuddugoliaeth annisgwyl, ac yntau ddim hyd yn oed yn arweinydd ar ddechrau’r ras. Adam Yates oedd yr arweinydd, ond ni wnaeth lwyddo i orffen y ras wedi iddo ddal y clwy. Er hynny, mi’r oedd hi’n berfformiad oedd yn hynod nodweddiadol o rinweddau Geraint - wedi’i wreiddio mewn cysondeb. Dim ymosodiadau ffyrnig, a sicrhau fod digon ar ôl yn y tanc er mwyn cipio 2il yn y ras yn erbyn y cloc gyda mantais gyfforddus dros Higuita a Fuglsang i sicrhau’r fuddugoliaeth.
Yn amlwg, roedd nifer o ffefrynnau cyn y ras wedi gadael, ond dydy hynny ddim i gymryd unrhyw beth oddi wrth ei fuddugoliaeth. Mi roedd ei ystadegau pŵer (yn benodol y gymhareb wat i bob cilogram o bwysau) yn cymharu’n ffafriol â’r rhai recordiodd ar y ddringfa i La Rosière ar y daith i’r fuddugoliaeth yn 2018; 5.92w/kg yn y Swistir o’i gymharu â 5.94w/kg yn 2018. Mae’n argoeli fod y cyflwr yn ei goesau yn gadarnhaol iawn ar drothwy’r Tour, a bod y cryfder yn amlwg ganddo. Y Cymro cyntaf i ennill y Tour de Suisse, yr hynaf i ennill y Tour de Suisse - a dim ond yr ail mewn hanes i fod wedi ennill y Tour de Suisse, y Critérium du Dauphiné a’r Tour de France yn ei yrfa. Y llall? Neb llai na Eddy Merckx.
Rŵan, dydyn ni’r Cymry ddim yn rhai am roi’r cart o flaen y ceffyl, ac mae’n bwysig cadw pethau mewn persbectif, ond eto mae’n rhesymol dod i’r casgliad y dylai Geraint Thomas arwain tîm Ineos yn y Tour eleni yn sgil hyn. Yn naturiol, mae marc cwestiwn uwchben Adam Yates wedi ei brawf positif, ar ben y ffaith nad ydy o wedi gorffen ras gymalau ers Paris-Nice ganol mis Mawrth. Mi gafodd o 4ydd bryd hynny, ac 2il ym mis Chwefror yn nhaith yr EAU tu ôl i Pogacar. Y trydydd reidiwr i’w ystyried yw Dani Martínez. 8fed gafodd o yn y Swistir, ond yn ehangach, mae’r tymor wedi bod yn llewyrchus iddo hyd yn hyn, ac yntau’n ennill Itzulia, tra’n gorffen yn 3ydd yn Paris-Nice a’r Algarve, ar ben canlyniadau cadarnhaol (4ydd a 5ed) yn rasys undydd bryniog yr Ardennes.
O ran y cwestiwn gwreiddiol o ran curo Pogacar, dywed Rod Ellingworth, un o reolwyr Ineos, yng nghylchgrawn Stelvio, ei bod hi’n bendant yn bosibl gwneud hynny, a bod llawer o ddulliau gwahanol i wneud hynny. Dau beth sy’n sicr. Y cyntaf yw fod ganddyn nhw i gyd eu rhinweddau gwahanol all gyd-blethu’n effeithiol i greu penbleth i Pogačar a’i dîm. Geraint yn danc sy’n dringo’n gyson, yn gryf yn erbyn y cloc (cofier fod dros 50km o hynny) ac hefyd â phrofiad o lwyddo ar goblau yn gynharach yn ei yrfa. Ar y llaw arall, wedyn, mae Yates a Martínez yn sicr yn fwy o ddringwyr, sy’n fwy nag abl yn y bryniau’n ogystal a’r mynyddoedd, a Martínez efallai â mwy o ffrwydriad ynddo. Yr ail beth sy’n sicr yw mai gan Geraint mae’r mwyaf o brofiad mewn Grand Tours. Am unwaith, dim ond un enillydd Grand Tour sydd yn nhîm Ineos a bydd hi’n sicr yn ddiddorol gweld sut y bydd Ineos yn rasio i geisio curo Pogačar. Ac alla’i ddim credu’n bod ni hyd yn oed yn trafod Geraint Thomas fel un o’r ffefrynnau ar gyfer Tour de France 2022!
I gloi efo’r Tour de Suisse, mae’n werth nodi camp Fuglsang i gyrraedd y trydydd safle, ond dydy o heb orffen yn y deg uchaf yn y Tour ers 2013, er iddo orffen yn 6ed yn Giro rhyfedd 2020. Nyff sed.
Mae’n amgenach troi i edrych ar Aleksandr Vlasov, un sydd o’r diwedd yn gwneud ei début yn y Tour de France. Enillodd o gymal mynyddig o’r Tour de Suisse a chipio’r crys melyn, cyn ffarwelio yn sgil Covid. Yn hynny o beth y daw’r marc cwestiwn. Pa effaith gaiff Covid arno? Ar ei hyfforddi a’i baratoadau munud olaf? Ond wrth roi hynny o’r neilltu, mae’n rhaid ei gynnwys fel un o’r prif ffefrynnau, ac yntau’n ddringwr mor gryf ac abl. Digon o ganlyniadau clodwiw hyd yma eleni; 1af Valenciana, 4ydd EAU, 3ydd Itzulia, 1af yn Romandie ar ben canlyniadau addawol yng nghlasuron bryniog yr Ardennes. Mae Bora wedi trawsnewid yn dîm cryf sy’n fwy nag abl i uno a chefnogi arweinydd, â hwythau wedi ennill y Giro gyda Hindley wrth gwrs. Mawr obeithiaf y gwelwn ni fwy o Vlasov yn y Tour eleni, a ninnau wedi ei drafod gymaint ers 2020. 4 Grand Tour yn cynnwys 2 DNF, 11eg yn y Vuelta a 4ydd yn y Giro.
At y Ffrancwyr, ac yn gyntaf at Romain Bardet, oedd yn edrych mor gryf yn y Giro - fel pe bai wedi cael ail wynt ac yn gystadleuwr Grand Tour safonol unwaith eto wedi cymaint o flynyddoedd. Bu iddo frwydro’n glòs efo Carapaz a Hindley, cyn gorfod gadael gyda salwch stumog. Ac yn hynny o beth y mae’r marc cwestiwn o ran y Ffrancwr. Dydy o heb rasio ers y Giro, a dydy hi byth yn syniad da cyrraedd y Tour de France heb fod wedi rasio’n gystadleuol yn erbyn reidwyr safonol am gyhyd. Ond eto, gobeithio wir y gwnawn ni ei weld o’n brwydro’n ffyrnig eto i ddiddanu’r cefnogwyr cartref.
Mi glown ni efo Guillaume Martin. Reidiwr sy'n cael ei ystyried yn 'drysor' gan y wasg seiclo Ffrengig, am ei ddehongliadau athronyddol o'r gamp ac am ddyfeisio dull newydd o gystadlu am y deg uchaf ar ddosbarthiad cyffredinol. Y dull hwnnw o golli amser ar ddiwrnodau lle brwydra'r ffefrynnau, cyn adennill amser mewn dihangiadau - rasio 'snakes and ladders'. Mae wedi bod yn weddol gyson llwyddiannus drwy gyrraedd y deg uchaf mewn Grand Tour sawl gwaith, ond lwyddodd o ddim i wneud hynny yn y Giro, gan orffen yn 14eg. Wedi dweud hynny, mae digonedd o gyfleon ar gwrs y Tour eleni, sy'n ffafrio dihangiadau. Ond oni fyddai'n well jyst ceisio ennill cymal, yn enwedig gan nad ydy Cofidis wedi gwneud hynny ers 2008.
Felly dyma sut dwi’n ei gweld hi yng nghyd-destun y crys melyn:
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ Pogačar
⭐️⭐️⭐️⭐️ Roglič, Vingegaard
⭐️⭐️⭐️ Geraint, Vlasov, O’Connor
⭐️⭐️ Martínez, Yates, Bardet
⭐️ Fuglsang, Haig, Caruso, Martin, Mas, Uran
Y gwibwyr a’r crys gwyrdd
Fel yma y byddwn i’n gosod yr ‘haenau’ o wibwyr fydd yn cystadlu yn y Tour de France yn 2022, a thrwy hynny’r cystadleuwyr ar gyfer y crys gwyrdd:
⭐️⭐️⭐️ van Aert, Jakobsen, van der Poel
⭐️⭐️ Groenewegen, Pedersen, Bennett, Ewan
⭐️ Philipsen, Coquard, Kristoff, Laporte, Mezgec, Daneise, Stuyven, Boasson Hagen, Trentin, Matthews
Er hynny, rhaid cydnabod nad y gwibiwr gorau/cyflymaf fydd o reidrwydd yn cipio’r crys gwyrdd, ond yn hytrach un sydd wedi llwyddo i ennill pwyntiau’n gyson mewn gwibiau ac wedi goroesi’r mynyddoedd i gyrraedd Paris ar ddiwedd y dair wythnos.
Wout van Aert yw’r ffefryn ar gyfer y gwyrdd, er iddo ddatgan yn yr wythnos ei fod yn dioddef a’i ben-glin rywfaint wedi iddo fethu a chystadlu ym mhencampwriaethau REC Gwlad Belg. Cafwyd perfformiad hollol argyhoeddiadol ganddo yn y Dauphiné, fodd bynnag, lle cafodd ddau gyntaf a dau ail, i adeiladu ar lwyddiannau ynghynt yn y tymor (crys gwyrdd Paris-Nice, E3, Omloop).
Ei ‘elyn’ pennaf ers oedran ifanc iawn yw Mathieu van der Poel. Un arall sydd heb reidio ers y Giro, fodd bynnag, ac eto gellir cwestiynu os fydd ganddo’r 10% top pwysig yna i hawlio buddugoliaethau reit ar ddechrau’r ras, gan mai dyna lle mae’r prif gymalau gwibio yn llechu. Ond, wrth gwrs, van der Poel yw hwn, ac mae fel van Aert yn dalent mawr sy’n fwy nag abl dros y bryniau ac mewn cymalau mwy cymhleth. Mae’r ddau ohonynt wedi profi eu gallu dringo yn y mynyddoedd mawr; van Aert yn ennill cymal y Ventoux llynedd, tra i van der Poel ddringo’n dda mewn dihangiadau yn y Giro yn gynharach eleni.
Yn absenoldeb Mark Cavendish, Fabio Jakobsen fydd yn dychwelyd i’r Tour i arwain Quickstep Alpha Vinyl, ac mor braf yw gallu dweud hynny wedi ei ddamwain erchrydus yn haf 2020. Dybiwn i mai ef yw’r prif wibiwr pur ar linell ddechrau’r Tour eleni, ac yntau eisoes wedi ennill 10 o wibiau hyd yn hyn eleni.
Yn olaf, mi drown ni at bâr sydd wedi bod yn enwau mawr ym myd y gwibiau ers llawer o flynyddoedd bellach; Sam Bennett a Caleb Ewan. Y naill yn ôl yng ngharfan Bora-Hansgrohe wedi’r anghydfod â Quickstep, ond heb greu argraff eleni, gyda dim ond un fuddugoliaeth i’w enw. A’r llall wedi cael chwe mis cynta mwy llewyrchus i’r flwyddyn, gyda phum buddugoliaeth i’w enw, ond y rhain i gyd yn dod mewn rasys o galibr is (Saudi, Var a Thwrci). Wedi dweud hynny, mae’n bwysig cadw mewn cof fod hyder yn hollbwysig i wibwyr, ac os y llwyddan nhw i ennill un cymal, yna mi fydd y gwynt yn sicr yn eu hwyliau.
Cyn troi at y dringwyr, mae’n bwysig nodi fod y rhai yr ydw i wedi eu cynnwys fel gwibwyr 2 ac 1 seren yn fwy nag abl i herio yn y gwibiau, a dylech ddisgwyl eu gweld nhw’n brithio’r deg uchaf. Mae nifer ohonynt hefyd yn ffefrynnau ar gyfer y cymalau mwy cymhleth, fel cymal 5 ar y coblau a’r diweddgloeon punchy. Cadwch olwg ar y rhain, da chi.
Y crys polca
⭐️⭐️⭐️ Guerreiro, Pinot
⭐️⭐️ Quintana, Bouchard, Gaudu, Chaves, Mohorič, Alaphilippe
⭐️ Küng, Woods, Padun, Paret-Peintre, Verona, Barguil, Storer, Rolland
Dydw i ddim fel arfer yn dynodi cydran gyfan i drafod y crys polca, ond dwi’n credu bod y newidiadau sydd wedi eu gwneud i gystadleuaeth y mynyddoedd eleni yn teilyngu mwy o drafod. O’r hyn dw i wedi’i ddeall o’r cyfryngau, mae’n ymddangos fod y system bwyntiau wedi ei newid ar gyfer eleni, sy’n golygu nad oes pwyntiau dwbl ar ddiweddgloeon copa. Mae hyn yn lleihau’r tebygolrwydd fod reidwyr y dosbarthiad cyffredinol yn ennill y dosbarthiad hwn, ac felly’n agor allan y ras am y crys polca, ac mi ddylai hi fod yn gyffrous.
Mae’r reidwyr a nodir uchod un ai’n ddringwyr sydd wedi datgan eu bod nhw’n anelu at ennill cymalau neu at ennill y crys polca.
O ran y ddau ‘dw i wedi eu nodi fel y prif ffefrynnau, dechreuwn efo Pinot. Ffefryn mawr ymysg y cefnogwyr, nid yn unig fel cymeriad trasiedi ac fel perchennog brwd o eifr, ac yn un sy’n ymddangos mewn cyflwr da wedi’i fuddugoliaeth cymal yn y Tour de Suisse. Byddai’n arbennig gweld Pinot yn serennu, heb bwysau gorfod brwydro am y crys melyn, ac mae bob amser yn braf gweld Ffrancwr yn y crys polca.
Er nad yw wedi dweud yn gyhoeddus ei fod yn targedu’r wobr hon, mae’n rhaid cynnwys Ruben Guerreiro fel ffefryn mawr. Enillodd ddosbarthiad mynyddoedd y Giro yn 2020, ac mae ei gyflwr diweddar yn drawiadol. Enillodd ras undydd Mont Ventoux, gan ddringo’r mynydd moel mewn amser o 58 munud, 35 eiliad. Mae hyn yn amser cyflymach na recordiodd Chris Froome, Andy Schleck ac Alberto Contador; oll yn sêr eu cenhedlaeth. O’r peloton presennol, dim ond Miguel Ángel López (57’55) sydd wedi’i ddringo’n gynt, a dim ond 15 reidiwr erioed sydd wedi dringo’n gynt (yn eu plith Armstrong a Vaughters). Ni welwyd arwydd cliriach, yn fy nhyb i, o allu dringo aruthrol y Portiwgead, ac mi fyddai’n bechod pe bai’n targedu’r dosbarthiad cyffredinol ar draul cyfle euraidd sydd ganddo o ennill cymalau a’r crys polca.
Dod i gasgliad
A dyna ni ddiwedd y rhagolwg, sy’n ein harwain at y rhan nesaf - y pwysicaf yn nhyb ambell un mae’n siwr…
Y darogan.
Fel ‘dw i wedi amlinellu eisoes, mae’n glir i mi mai Tadej Pogačar yw’r prif ffefryn ar gyfer y Tour de France eleni. Ond, pwy a ŵyr, dw i’n credu y bydd y Tour hwn yn profi bod modd ei guro (gan gymryd y bydd pawb yn aros ar eu beics). Ac felly, dwi am ragfynegi fod…
Jonas Vingegaard
...yn mynd i ennill y Tour. Pam lai?! 2il llynedd, a chryfder amlwg ganddo yn y dringfeydd wedi’r Dauphiné. Ac mae’r ras yn dechrau’n ei fawmlad, Denmarc, felly hwb ychwanegol iddo.
Diolch am ddarllen y rhagolwg, a dwi’n mawr obeithio y gwnewch chi fwynhau’r arlwy sydd o’n blaenau dros y dair wythnos, gan ddechrau ddydd Gwener. Bydd dim erthyglau dyddiol eleni fel ag yr oedd llynedd, ond bydd digon o gynnwys Tour-aidd gennyf i mewn cyfryngau eraill yn y dyddiau nesaf ac ar y blog yn yr wythnosau nesaf.